Şems-i Tebrizi Kimdir?
Şems-i Tebrizi, 1185 yılında Tebriz’de doğmuş, 1247 yılında Hoy’da ölmüş, İranlı mutasavvıftır. Mevlana Celâleddîn-i Rûmî’nin gönül dünyasında büyük değişikliklere sebep olan ve Mevlânâ tarafından yazılan ilâhî aşk şiirlerinden oluşan “Dîvân-ı Şems-î Tebrîzî” adındaki nazım eser sayesinde tanınan Mevlana’nın sohbet şeyhidir.
Hayatı
Şems-i Tebrizi’nin doğum tarihi ve yeri kesin olarak bilinmemektedir. 1185 yılı civarında Tebriz’de doğduğu tahmin edilmektedir. Babası Ali bin Melikdad, Horasan’ın Bezer vilâyetinden ticaret yapmak gayesiyle Tebriz’e gelip yerleşen bir tüccardır. Şems-i Tebrizi, küçük yaşlardan itibaren dinî ve tasavvufî ilimlere ilgi duymaya başlamıştır. Tebriz’de Ebu Bekr-i Sellaf’tan ders almıştır. Daha sonra, dönemin ünlü mutasavvıflarından Baba Kemal-i Cündî’nin sohbet halkasına katılmış ve ondan feyz almıştır.
Şems-i Tebrizi, tasavvufî düşüncesinde İbnü’l-Arabi’nin etkisinde kalmıştır. İbnü’l-Arabi’nin “vahdet-i vücûd” (varlığın birliği) anlayışı, Şems-i Tebrizi’nin düşüncesinde de önemli bir yer tutmaktadır. Şems-i Tebrizi, varlıktaki birliğin, sevgi ve aşk yoluyla kavranabileceğini savunmuştur.
Mevlana ile Buluşması
Şems-i Tebrizi, 1244 yılında Konya’ya gelmiştir. Mevlana, o dönemde Selçuklu Devleti’nin başkenti olan Konya’da “Mevlana Celaleddin-i Rumi” olarak tanınan, tanınmış bir mutasavvıf ve şairdir. Mevlana, Şems-i Tebrizi ile tanıştığı andan itibaren onun sohbetinden büyük bir etkilenme yaşamıştır. Şems-i Tebrizi’nin Mevlana’ya kazandırdığı aşk ve cezbe, Mevlana’nın şiirlerinde ve düşüncelerinde derin bir değişime sebep olmuştur. Bu değişim, Mevlana’nın “Dîvân-ı Kebir” ve “Mesnevi” gibi eserlerinde açıkça görülmektedir.
Mevlana ve Şems-i Tebrizi’nin birlikteliği, Mevlevilik’in temellerinin atıldığı bir dönem olmuştur. Mevlevilik, aşk ve cezbe üzerine kurulu bir tasavvuf yoludur. Şems-i Tebrizi, Mevlevilik’in temel öğretilerini Mevlana’ya aktarmıştır.
Mevlana ile Ayrılığı ve Ölümü
Şems-i Tebrizi ve Mevlana’nın birlikteliği, Mevlana’nın oğlu Alaeddin Çelebi’nin kıskançlığı yüzünden sona ermiştir. Alaeddin Çelebi, Şems-i Tebrizi’yi Mevlana’nın ona olan sevgisinden kıskanmaktaydı. Şems-i Tebrizi, Alaeddin Çelebi’nin baskıları yüzünden Konya’yı terk etmek zorunda kalmıştır.
Şems-i Tebrizi, Konya’dan ayrıldıktan sonra bir daha Mevlana’ya kavuşamamıştır. 1247 yılında Hoy’da ölmüştür. Şems-i Tebrizi’nin ölümünün ardından Mevlana, büyük bir acı yaşamıştır. Mevlana, Şems-i Tebrizi’nin ardından yazdığı şiirlerinde ona olan sevgisini ve özlemini dile getirmiştir.
Şems-i Tebrizi’nin Etkileri
Şems-i Tebrizi, Mevlevilik’in yanı sıra, Türk edebiyatı ve kültürü üzerinde de önemli bir etki bırakmıştır. Şems-i Tebrizi’nin Mevlana’ya kazandırdığı aşk ve cezbe, Mevlana’nın şiirlerinde ve düşüncelerinde derin bir değişime sebep olmuştur. Bu değişim, Mevlana’nın “Dîvân-ı Kebir” ve “Mesnevi” gibi eserlerinde açıkça görülmektedir.
Şems-i Tebrizi’nin şiirleri, Türk edebiyatında “Aşk Şiiri”nin gelişmesinde önemli bir rol oynamıştır. Şems-i Tebrizi, şiirlerinde aşkı,
