Dolaylı tümleç veya yer tamlayıcısı, bir cümlede ismin “-e, -de ve -den” hâllerinde bulunan, yüklemin bildirdiği işi yer bakımından belirten öğedir.
Yer tamlayıcısı veya dolaylı tümleç, bir fiilin hangi yere veya nereye yönelik olduğunu belirlemek için kullanılan bir tür tümleçtir. Türkçe dilbilgisinde yer tamlayıcıları, “nereye”, “neye” sorularına yanıt veren tümleçler olarak da bilinirler. Bu tür tümleçler, bir cümlede fiilin hedef aldığı nesne veya konumun tam olarak nerede olduğunu belirtirler.
Örneğin, “Ben evde kitap okuyorum” cümlesinde, “evde” kelimesi yer tamlayıcısıdır. Bu kelime, “kitap okuma” eyleminin hangi yerde gerçekleştirildiğini belirtir. Başka bir örnek olarak, “Ali, arabayı garaja park etti” cümlesinde, “garaja” kelimesi yer tamlayıcısıdır. Bu kelime, “park etme” eyleminin hangi yere yönelik olduğunu belirtir.
Yer tamlayıcıları, çoğunlukla fiillerle birlikte kullanılırlar. Fiiller, çoğu zaman bir hareket veya eylem anlamı taşırlar ve bu hareketin hangi yere yönelik olduğunu belirtmek için yer tamlayıcılarına ihtiyaç duyarlar. Yer tamlayıcıları, cümlenin anlamını tamamlar ve hareketin hedef aldığı yerin belirgin bir şekilde ifade edilmesini sağlar.
Türkçe dilinde yer tamlayıcıları, çoğunlukla “e”, “a” veya “de”, “da” ekleriyle oluşturulur. “E” ve “de” ekleri, fiilin hareketinin hangi yöne doğru olduğunu belirtirken, “a” ve “da” ekleri fiilin hareketinin hangi konuma doğru olduğunu belirtirler. Örneğin, “Köpeğim bahçede oynuyor” cümlesinde, “bahçede” kelimesi “de” ekiyle yer tamlayıcısı olarak kullanılmıştır. Bu kelime, köpeğin oyun oynama eyleminin hangi yerde gerçekleştiğini belirtir.
Sonuç olarak, yer tamlayıcıları, bir fiilin hangi yere veya nereye yönelik olduğunu belirlemek için kullanılan bir tür tümleçtir. Türkçe dilinde, yer tamlayıcıları “e”, “a”, “de” ve “da” ekleriyle oluşturulur ve fiillerle birlikte kullanılırlar. Bu tümleçler, cümlenin anlamını tamamlayarak, hareketin hedef aldığı yerin belirgin bir şekilde ifade edilmesini sağlarlar.
Yer tamlayıcısı örnekleri
- Okula gidiyorum.
- Sınıfta oturuyorum.
- Köpeğim bahçede oynuyor.
- Yemek masasında oturuyoruz.
- Parkta yürüyüş yapıyoruz.
- Kahvaltıyı balkonda yiyoruz.
- Şirkete arabayla gidiyorum.
- Sinemada film izliyorum.
- Mağazada alışveriş yapıyoruz.
- Okuldan eve yürüyerek geliyorum.
- Çocuklar parkta oynuyorlar.
- Ayakkabılarım dolapta duruyor.
- Kitapları kütüphanede okuyoruz.
- Konserde şarkı söylüyorlar.
- Otelde tatil yapıyoruz.
- Trenle seyahat ediyoruz.
- Arabayı otoparka park ediyoruz.
- Yemekleri mutfakta hazırlıyoruz.
- Ofiste çalışıyoruz.
- Saat kulesinde buluşuyoruz.
- Plajda güneşleniyoruz.
- Bahçedeki çiçekleri suluyoruz.
- Havuzda yüzüyoruz.
- Hastanede doktorla görüşüyoruz.
- Kitapları masada bırakıyorum.
- Ormanda yürüyüş yapıyoruz.
- İş için şehirler arası seyahat ediyoruz.
- Restoranda yemek yiyoruz.
- Sanat galerisinde resimleri inceliyoruz.
- Tiyatroda oyun izliyoruz.
- Biz yazları köye gideriz; sahil lüksümüz yok bizim.
- Nice tarihî eserler sular altında bırakılıyor.
- Buğdayı çiftçiden hep ucuza alırlar.
- Baş ucumdaki lâmbayı yakıp saate baktım.
- Büyük bir boşlukta bozuldu büyü.
- Piknik malzemelerini arabanın bagajına koydum. Nereye?
- Taksinin önüne aniden birisi çıktı. Nereye?
- Sen aradığında bankadan çıkıyordum. Nereden?
- Bu sevimli kuşlar ağaçların dallarına yuva yaparlar. Nereye?
- Kış aylarında bozulmasın diye yoğurdu balkona koyarım. Nereye?
- Ankara’dan bu sabah erken saatlerde yola çıktım. Nereden?
- Okul bittikten sonra kitapçıya gidelim mi? Nereye?
- Yarınki toplantı okulun konferans salonunda yapılacakmış. Nerede?
- Yeni aldıkları eve hep birlikte misafir olduk. Nereye?
- İhtiyacım olan boya kalemlerini Cennet’ten temin ettim. Kimden?
- Bütün dosyalarımı bilgisayar masasında unutmuşum. Nerede?
- Okullarda önümüzdeki ay yarışmalar düzenlenecekmiş. Nerede?
- Aradığım gerçek dostluğu kitapların içinde bulduğumu onlara anlatmalıyım. Nerede? Kime?
- İstasyon Caddesi’nde bu sabah trafik çok yoğun olduğundan geciktim. Nerede?
- Bu hafta sonu kayak yapmak için Erciyes’e gideceğiz. Nereye?
- Türkülerden duyduğu trene ilk kez binmenin heyecanı vardı içinde. Neye?, Nerede?
- Öğretmen akıllı tahtada yer tamlayıcısı örnekleri çözdü. Neyde? Akıllı tahtada cevabı yer tamlayıcısıdır.
- Kaybolan kediyi mağazanın önünde bulmuşlar. Nerede?
- Ahmetlerden geliyoruz. Kimlerden?
- Bu olay dünkü okuduğum kitabın içinde geçiyor. Nerede?
- Deprem haberini televizyonda gördüm.